Czym jest i czemu służy fundacja rodzinna?
Fundacja rodzinna jest osobą prawną, która realizując wizję fundatora pozwala na
formalne oddzielenie biznesu i rodziny, zapewniając jednocześnie finansowe
zabezpieczenie członków rodziny lub biznesu na przyszłość.
To nowe rozwiązanie organizacyjno-prawne pozwala zatem ułatwić bliskim
gromadzenie rodzinnego majątku i zabezpieczenia go po śmierci właściciela w
perspektywie dłuższej niż jedno pokolenie. W odróżnieniu od sukcesji, fundacja
rodzinna ma zapewnić ciągłość trwania firmy rodzinnej przez kilka pokoleń.
Podstawa prawna regulacji o fundacji rodzinnej
Ustawa o fundacji rodzinnej reguluje zasady i tryb powstania fundacji rodzinnej, w tym
prawa i obowiązki fundatora i beneficjenta, a także zasady związane z
funkcjonowaniem oraz rejestracją w rejestrze fundacji rodzinnych.
Kto może zostać fundatorem?
Fundatorem może być wyłącznie osoba fizyczna posiadająca pełną zdolność do
czynności prawnych. Fundację może ustanowić więcej niż jeden fundator, z
zastrzeżeniem ustanowienia fundacji w drodze testamentu.
Status fundatora oraz związane z nim prawa i obowiązki nie podlegają przeniesieniu,
są niezbywalne. W przypadku śmierci założyciela jego prawa nie przechodzą na
następców prawnych. Jednakże ustawa dopuszcza możliwość określenia w statucie
fundacji rodzinnej zakresu, w jakim inne osoby mogą korzystać z praw i obowiązków
fundatora.
Kto może być beneficjentem fundacji rodzinnej?
Beneficjentami mogą być osoby fizyczne, w tym sami założyciele, a także pozarządowe
organizacje pożytku publicznego. Statut fundacji rodzinnej określa, którzy beneficjenci
mogą otrzymywać świadczenia z fundacji rodzinnej lub mienie po jej rozwiązaniu.
Beneficjenci są uprawnieni do otrzymywania świadczeń od fundacji rodzinnej zgodnie
z wolą fundatora w sposób przewidziany w statucie. Mogą być to świadczenia pieniężne
bądź niepieniężne. Fundator będzie mógł dokonać zmian w zakresie beneficjentów i
przysługujących im świadczeń, bez ograniczeń, w tym także czasowych.
Fundator będzie mógł również zastrzec, że przedmioty przypadające małoletniemu
beneficjentowi z tytułu świadczeń od fundacji rodzinnej nie będą objęte zarządem
sprawowanym przez rodziców. W takim przypadku fundator powinien wyznaczyć
zarządcę, a jeżeli tego nie dokona, sąd opiekuńczy powinien wyznaczyć kuratora do
sprawowania zarządu.
Fundator może także określić, że rodzice nie sprawują kontroli nad rzeczami, z tytułu
których małoletni beneficjenci mają prawo do świadczeń z fundacji rodzinnej. W takim
przypadku założyciel musi wyznaczyć zarządcę, a jeżeli zarządcy nie wyznaczono, sąd
opiekuńczy musi wyznaczyć kuratora do sprawowania zarządu.
Świadczenie od fundacji rodzinnej może być przyznane pod warunkiem albo z
zastrzeżeniem terminu, np. pod warunkiem ukończenia studiów, zawarcia związku
małżeńskiego, ukończenia określonego wieku.
Dane beneficjentów i ich uprawnienia określone są na liście beneficjentów. Fundator
może zastrzec sobie prawo do nieujawniania listy beneficjentów, w tym także innym
beneficjentom. Prawo to dotyczy poufności w relacjach prywatnoprawnych i nie może
być wykorzystywane do ukrywania tożsamości beneficjenta na przykład przed
organami administracji skarbowej.
6 etapów założenia fundacji rodzinnej
W art. 21 ustawy o fundacji rodzinnej zostały wymienione następujące warunki
konieczne do ustanowienia fundacji rodzinnej:
1) Złożenie przez fundatora oświadczenia o ustanowieniu fundacji rodzinnej.
2) Sporządzenie statutu.
3) Ustanowienie organów fundacji rodzinnej.
4) Przekazanie majątku na fundusz założycielski.
5) Wpisanie fundacji rodzinnej do rejestru fundacji rodzinnych.
6) Sporządzenie spisu majątku.
W którym z powyższych etapów pomożemy Państwu jako Kancelaria Notarialna?
Złożenie przez fundatora oświadczenia o ustanowieniu fundacji rodzinnej
Zgodnie z art. 22 ustawy wspomnianej wyżej, oświadczenie fundatora może zostać
złożone tylko w formie aktu notarialnego – w akcie założycielskim (również przez wielu
fundatorów) lub w testamencie notarialnym (wyłącznie przez jednego fundatora).
Z chwilą sporządzenia aktu założycielskiego albo ogłoszenia testamentu powstaje
fundacja rodzinna w organizacji. Fundacja rodzinna w organizacji jest reprezentowana
przez fundatora lub pełnomocnika powołanego przez fundatora albo w przypadkach
wskazanych w ustawie – przez zarząd.
Odpowiedzialność tych osób wobec fundacji rodzinnej ustaje z chwilą zatwierdzenia
ich czynności uchwałą zarządu, a w przypadku czynności zarządu – z chwilą
zatwierdzenia jego czynności. Podmiot uprawniony do zatwierdzenia czynności
zarządu określa statut.
Do fundacji rodzinnej w organizacji w sprawach nieuregulowanych w ustawie stosuje
się odpowiednio przepisy dotyczące fundacji rodzinnej.
Sporządzenie statutu
Statut ustala fundator, określając w nim cel i reguły funkcjonowania powoływanej
fundacji i musi być on sporządzony w formie aktu notarialnego. Statut określa:
- Nazwę fundacji rodzinnej;
- Siedzibę fundacji rodzinnej;
- Szczegółowy cel fundacji rodzinnej;
- Beneficjenta lub sposób jego określenia i zakres przysługujących beneficjentowi
uprawnień; - Zasady prowadzenia listy beneficjentów;
- Zasady, w tym szczegółowy tryb, zrzeczenia się uprawnień przez beneficjenta;
- Czas trwania fundacji rodzinnej, jeżeli jest oznaczony;
- Wartość funduszu założycielskiego;
- Zasady powoływania i odwoływania oraz uprawnienia i obowiązki członków
organów fundacji rodzinnej, a także zasady reprezentacji fundacji rodzinnej
przez zarząd albo przez inne organy fundacji rodzinnej w przypadkach
wskazanych w ustawie; - Podmiot uprawniony do zatwierdzenia czynności zarządu fundacji rodzinnej w
organizacji; - Co najmniej jednego beneficjenta uprawnionego do uczestnictwa w
zgromadzeniu beneficjentów; - Zasady zmiany statutu;
- Przeznaczenie mienia fundacji rodzinnej po jej rozwiązaniu, w tym określenie
beneficjenta uprawnionego do mienia w związku z rozwiązaniem fundacji
rodzinnej.
Ponadto w statucie mogą znaleźć się inne przepisy regulujące sprawy takie jak:
- zasady współpracy lub współdziałania organów fundacji rodzinnej;
- szczegółowe okoliczności rozwiązania fundacji rodzinnej;
- wytyczne dotyczące inwestowania majątku fundacji rodzinnej;
- przewidywać utworzenie jednostki terenowej albo jednostek terenowych.
Zrzeczenie się uprawnień przez beneficjenta
Jak mowa w art. 39 ustawy o fundacji rodzinnej, zrzeczenie się uprawnień przez
beneficjenta wymaga zachowania formy pisemnej z podpisem notarialnie
poświadczonym. Zrzeczenie się wszystkich uprawnień przez beneficjenta jest
równoznaczne ze zrzeczeniem się statusu beneficjenta.
Reprezentowanie fundacji rodzinnej w umowie lub sporze z członkiem zarządu
W umowie między fundacją rodzinną a członkiem zarządu oraz w sporze fundacji
rodzinnej z członkiem zarządu, fundację rodzinną reprezentuje rada nadzorcza.
Natomiast w przypadku braku rady nadzorczej, fundację rodzinną reprezentuje
pełnomocnik powołany uchwałą zgromadzenia beneficjentów.
Kiedy członek zarządu jest zarazem jedynym członkiem zgromadzenia beneficjentów,
w takim wypadku czynność prawna między tym beneficjentem a reprezentowaną przez
niego fundacją rodzinną wymaga formy aktu notarialnego. Każdorazowo o dokonaniu
takiej czynności prawnej notariusz zawiadamia sąd rejestrowy.
